517. Arbitrato di Magnesia fra Itanos e Hierapytna
Tipologia documentaria: decisione arbitrale
Supporto: due lastre
Datazione: 112/111 a.C.
Provenienza: Magnesia
Luogo di ritrovamento: Itanos (A, ll. 1-87); Magnesia (B, ll. 28-140)
Collocazione attuale: Monastero di Toplou (A); Pergamon Museum, Berlino (B)
Edd. CIG 2561b (A); Halbherr 1890, pp. 570-585 n. 3 (A); De Ruggiero 1892, n. 10 (A); I.Magnesia 105 + p. 296 (A+B); Syll.2 929 (A+B); IGR (A+B) I 1021; SGDI 5060 (A+B, ll. 57-67, 116-121, 125-130); Syll.3 685 (A+B); IC III 4 9 (A+B) ➚PHI; IC IV 199 (A+B); Magnesia 160 (A+B); Camia 2009 (A+B).
Cf. Pashley 1837, I p. 290; Holleaux 1904; Schehl 1951; Bile 1986; Thür 1987; Chaniotis 1988a; Spyridakis 1989; Scuderi 1991; Chaniotis 1992a, p. 72; Van Effenterre – Van Effenterre 1994; Curty 1995, n. 34; Kreuter 1995; Perlman 1996, pp. 257-258; Ager 1996, n. 158; Chaniotis, Verträge 4, 47, 48, 49a, 57c; Canali De Rossi 1997, nn. 152, 164, 175-176; Guizzi 1997b; Ragone 1998; Curty 1999, p. 169; Papadakis 2000; Guizzi 2001, pp. 373-382; Cavallo 2002; Chandezon 2003, n. 46; Chaniotis 2004c; Ceccarelli 2005; Chaniotis 2005, pp. 19, 70, 186; Chaniotis 2005c; Mileta 2008, p. 135.
[ἐ]πὶ Ὀλυμπικοῦ vac. Σ[μισιῶν]ος vac. ε´ vac. ἱσταμένου vac. ἀπ̣ό̣φασις Εὐφήμου τοῦ [Παυσανίου],
ν̣εωκόρου τῆς Ἀρτέμιδ[ο]ς τῆς Λευκοφρυηνῆς vac., Κίλλου τοῦ Δημητρίου, ⟨Ἀ⟩ρισταγόρου τοῦ Δημο[- - -],
Ἀπολλωνίου τοῦ Ἀλέξωνος, Λυκομήδου τοῦ Εὐπολέμου, Δημητρίου τοῦ Δημητρίου τοῦ Ἡροπύθου,
5Δημητρίου τοῦ Δημητρίου τοῦ Ἀναξαγόρου, Αἰδούχου τοῦ Ἀπολλοδώρου, Μιννίωνος τοῦ Διονυ-
σίου τοῦ Μιννίωνος, Ἐπικούρου τοῦ Ἀρτεμιδώρου τοῦ Μοσχίωνος, Παυσσικράτου τοῦ Ἡροπύθου, Ἀπολ-
λωνί[ο]υ [τ]οῦ Ἀπολλωνίου, Εὐβούλου τοῦ Ἀλεξίωνος, Βοήθου τοῦ Ἀνδρομάχου, Ἀρτεμιδώρου τοῦ Δη-
μητ̣ρίου, Ἀπολλωνίου τοῦ Διονυσοδώρου, Ἐπικράτου τοῦ Διοκλέους τοῦ Διονυσοκλέους̣, Ε̣ὐβούλου
τοῦ Μάνδρωνος, κεχειροτονημένων καὶ αὐτῶν ὑπὸ τοῦ δήμου δικάσαι Κρησὶν Ἰτ[ανίοις τε κα]ὶ Ἱ[ερ]απυ-
10τνί̣[οις κατὰ τὸ γεγο]νὸς ὑπὸ τῆς συγκλήτου δόγμα καὶ κατ⟨ὰ⟩ τὴν ἀποσταλεῖσα[ν ἐπιστολὴν ὑπὸ] Λευ̣-
κ̣[ίου Καλοπορνίου Λε]υκίου υἱοῦ Πείσωνος στρατηγοῦ ὑπάτου· εὐκτὸν̣ μὲν ἦν̣ [- - -]
Ι[- - -] ἡμῶν εἰς μηδεμίαν φιλονικίαν καὶ πλεοναζο[- - -]
Δ[- - -]ιεσθαι μετ’ εἰρήνης δὲ καὶ τῆς πάσης ὁμονοίας [καὶ οἰκειότητο]ς
τ[ὴν πρὸς ἀλλήλο]υς διαφυλάσσειν εὔνοιαν· ἐπειδὴ ⟨δὲ⟩ οἱ καιροὶ πολλ[άκις - - -]ς
15σ[- - -] τοὺς συνγενεστάτους εἰς διάστασιν τὴν πρ⟨ὸ⟩ς ἀ[λλήλους ἐξάγουσι]ν
α[- - -] π̣ᾶσιν τοῖς οὖσιν ἐν φιλίαι διαλύειν ὅσον ἐφ’ ἑαυτοῖς [τὰς ἐκ παλαιῶν] χρό-
νω[ν αὐτοῖς . 4 . ]ε̣λη⟨λ⟩υθυίας ἔκθρας vac., ὅθεν καὶ τὰ νῦν εἰς τὴν μὲν [- - -] . Ε
ΛΙ̣[ . 4 . Ἰτανί]ων καὶ Ἱεραπυτνίων· vac. τῆς δὲ συνκλήτου στοιχουμ̣[ένης τῆι παρ’ ἑαυ]τῆι
πρ̣[ὸς πάντας ἀνθρώ]πους ὑπαρχούσηι δικαιοσύνηι δούσης κριτὴν αὐτ[οῖς τὸν ἡμέτερ]ον
20δῆ̣[μον, γράψαντος] δ̣ὲ περὶ τούτων καὶ τοῦ στρατηγοῦ Λευκίου Καλοπορ̣[νίου Λευκίου υ]ἱοῦ
Πείσωνος, [καθ]ότι τὰ ἀποδοθέντα ἡμῖν ὑπ’ ἑκατέρων γράμματα περιέχει, ὁ δῆμος ἡμῶν̣
τοῖς τε ὑπὸ Ῥωμαίων τῶν κοινῶν εὐεργετῶν διὰ παντὸς γραφομένοις πείθεσθαι προαιρούμε-
νος, μεμνημένος τε τῶν διὰ προγόνων ἀπὸ τῆς ἀρχῆς γεγενημένων ὑφ’ ἑαυτοῦ πρὸς πάντας Κρητα-
εῖς καλῶν καὶ ἐνδόξων, ἃ καὶ θεοῦ χρησμοῖς καὶ τῆι παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις εἰδήσει κα[τ]είληπται, καὶ νῦν
25μετὰ σπουδῆς καὶ φιλοτιμίας ἐποιήσατο τὴν αἵρεσιν τοῦ δικαστηρίου ἐν τῆι ὑφ’ ἑκατέρων γενηθεί[σηι]
ὁμολόγωι ἡμέραι. ἀποδειχθέντες οὖν καὶ αὐτοὶ κριταὶ παραχρῆμα ἀναβάντες ἐπὶ τὸν βωμὸν τῆς Ἀρτέμι-
δος τῆς Λευκοφρυηνῆς σφαγιασθέντος ἱερείου ὠμόσαμεν καθ’ ἱερῶν, παρόντων τῶν τε διαδικα-
ζομένων ἀφ’ ἑκατέρας πόλεως καὶ τῶν συνπαρόντων αὐτοῖς, καὶ καθίσαντες ἐν τῷ ἱερῶι τῆς
Ἀρτέμιδος τῆς Λευκοφρυηνῆς διηκούσαμεν τῶν διαφερομένων οὐ μόνον τὸν τῆς ἡμέ[ρ]α̣ς αὐ-
30τοῖς δόντες χρόνον, ἀλλὰ καὶ τὸ πλεῖον τῆς νυκτός, πᾶσαν ἀναδεχόμενοι κακοπαθίαν χά[ρ]ιν τοῦ
μηθενὸς ὑστερῆσαι δικαίου μηθένα τῶν κρινομένων. vac. τέλος δὲ λαβούσης τῆς δικαιολογίας
ἐνγράφους θέμενοι τὰς γνώμας, τῶι μὲν ἀκριβεῖ τῆς ψήφου βραβευθῆναι τὴν κρίσιν οὐκ ἠβουλό-
μεθα, συναγαγεῖν δὲ σπεύδοντες αὐτοὺς καὶ αὐτοὶ καὶ πάλιν εἰς τὴν ἐξ ἀρχῆς ἀποκαταστῆσαι
φιλίαν ὡς ἦν ἡμῖν πάτριον καὶ προσῆκον ἡγούμεθα ἑκατέρους, τὰ πράγματα ἐφ’ ἱκανὸν προσκεί-
35μενοι εἰς τὸ συλλύσεως καὶ φιλίας αὐτοῖς παραίτιοι γενηθῆναι. τῆς δὲ προθέσεως ἡμῶν μὴ τελειουμέ-
νης διὰ τὸ ὑπερβαλλόντως αὐτοὺς τὴν πρὸς ἀλλήλους φιλονικίαν ἐνεστάσθαι, συνέβη τῆι ψήφωι
τὴν κρίσιν βραβευθῆναι περὶ ἧς καὶ τὴν καθήκουσαν ἔχθεσιν πεποιήμεθα. vac. Ἰτάνιοι πόλιν οἰκοῦν-
τες ἐπιθαλάσσιον καὶ χώραν ἔχοντες προγονικὴν γειτονοῦσαν τῶι τοῦ Διὸς τοῦ Δικταίου ἱερῶι, ἔχον-
τες δὲ καὶ νήσους καὶ νεμόμενοι, ἐν αἷς καὶ τὴν καλουμένην Λεύκην, θλιβόμενοι κατά τινα̣ς καιροὺς
40ὑπὸ τῶν παρορόντων Πραισίων ἐπεσπάσαντο χάριν βοηθείας καὶ φυλακῆς τῆς τε πόλεως καὶ τῆς χώρας,
ἔτι δὲ καὶ τῶν νήσων, τὸν Αἰγύπτου βασιλεύσαντα Πτολεμαῖον, ὡς τὰ παρατεθέντα ἡμῖν περὶ τού-
των γράμματα περιεῖχεν, καὶ τούτωι τῶι τρόπωι διακατεῖχον τοὺς προειρημένους τόπους. vac. τελευτή-
σαντος δὲ τοῦ Φιλομήτορος βασιλέως Πτολεμαίου καὶ τῶν ἀποσταλέντων ὑπ’ αὐτοῦ χάριν τοῦ συντη-
ρεῖν Ἰτανίοις τήν τε χώραν καὶ τὰς νήσους ἀπαλλαγέντων, οὕτως Ἰτάνιοι καὶ τῆι ἀπὸ τῶν φίλων εὐνοί-
45αι συνχρώμενοι διεφύλασσον τὰ καθ’ ἑαυτούς. ἐνστάντος δὲ κατὰ τὴν Κρήτην πολέμου καὶ μείζονος,
ἀνειρημένης δὲ ἤδη καὶ τῆς Πραισίων πόλεος τῆς κειμένης ἀνὰ μέσον Ἰτανίων τε καὶ Ἱεραπυ-
τνίων, οὕτως Ἱεραπύτνιοι τῆς τε νήσου καὶ τῆς χώρας ἀμφισβητεῖν Ἰτανίοις ἐπεβάλαντο, φάμε-
νοι τὴν μὲν χώραν εἶναι ἱερὰν τοῦ Ζηνὸς τοῦ Δικταίου, τὴν δὲ νῆσον προγονικὴν ἑαυτῶν ὑπάρ-
χειν. τῶν δὲ παρὰ Ῥωμαίων πρεσβευτῶν τῶν περὶ Σερούιον Σολπίκιον παραγενομένων εἰς Κρήτην
50καὶ τοῦ πολέμου λύσιν λαβόντος κατήντησαν καὶ Ἰτάνιοι ἐπὶ τὴν σύνκλητον. δοθείσης δὲ τῆς ἡμετέ-
ρας πόλεως πρότερόν τε καὶ νῦν καὶ τοῦ δόγματος περιέχοντος “ὃν τρόπον ἑκάτεροι ταύτην τὴν
χώραν καὶ τὴν νῆσον, περὶ οὗ ἡ πρᾶξις ἐνέστηκε, κατεσχηκότες εἴησαν τῆι πρὸ τοῦ ἡμέραι ἢ ὁ πόλε-
μος ἐν αὐτοῖς ἤρξατο, οὗ πολέμου ἕνεκεν Σερούιος Σολπίκιος κἀκείνη ἡ πρεσβεία εἰς Κρήτην ἀπεστά-
λησαν, ὅπως οὕτως κρίνωσιν αὐτοὺς ἔχειν κα̣τέχειν τε καρπίζεσθαί τε ἐξεῖναι”, ἔγνωμεν· ἐκ τῆς ὑφ’ ἑκα-
55τέρων γενηθείσης δικαιολογίας, τὴν χώραν [τὴ]ν ὑπὸ τὴν διαμφισβήτησιν ἠγμένην διακατεσχημένην
τε ὑπὸ Ἰτανίων καθότι προεκτεθείμεθα ἕω[ς] τοῦ τὸν προδιασεσαφημένον πόλεμον γενηθῆναι, οὖσαν
δὲ καὶ ἀπὸ τῆς ἀρχῆς Ἰτανίων καθ[ό]τι καὶ [οἱ ἐπιδειχ]θέντες ἡμῖν ὑφ’ ἑκατέρων περιορισμοὶ τῆς χώ-
ρας ἐμήνυον, vac. ὅ τε πρὸς τοὺς πρότερον [παροροῦντας αὐτ]οῖς Δραγμίους γενηθεὶς {ης} περιέχων
οὕτως· vac. “ὦροι δὲ ὄντων αὐτοῖς τᾶς χώρας τοί[δε· ὡς ὁ Σέδαμνος] ἐς Καρύμας καὶ πέραν ἐς τὰν στεφά-
60ναν καὶ ἁ στεφάνα περιάμπαξ ἐς ὀρθὸν ἐς Δο[ρθάννας ἐπὶ τὸν] λάκκον καὶ ἐς τὰν ὁδὸν καὶ πέραν ἐς
τὸν Μόλλον”, καὶ πάλιν ὁ γενηθεὶς Ἰτανίοις [καὶ Πραισίοις κα]θότι ὑπογέγραπται. vac. “ἔδοξε τοῖς Ἰτανί-
οις καὶ τοῖς Πραισίοις θέσθαι εἰρήναν ἐς πάντ[α τὸ]ν χ[ρόνον ἐπὶ] τᾶι χώραι ἃν νῦν ἑκάτεροι ἔχοντι ἇς vac. ὅρια τάδε·
ὡς ὁ Σέδαμνος ἐς Καρύμας ἐς τὰν δηράδα καὶ πέ[ραν ἐς] τὰν στεφάναν καὶ περιαμπέτις ὡς ἁ στεφάνα καὶ εὐθυ-
ωρίᾳ ἐς Δορθάννας ἐπὶ τὸν λάκκον καὶ ὡς ἁ ὁ[δὸς] ποτὶ μεσαμβρίαν τᾶς ὁδῶ τᾶς ἀγώσας δι’ Ἀτρῶνα καὶ ἐς
65Μόλλον καὶ ἀπὸ τῶ Μόλλω εὐθυωρίαι ἐπὶ θάλασσαν”, ὅ τε αὖ τοῖς Ἱεραπυτνίοις καὶ Πραισίοις γενηθεὶς περι-
[ο]ρισμὸς γεγραμμένος οὕτως. vac. “οἱ δὲ ὅροι τᾶς χώρας ὡς ὁ Σέδαμνος ἐς Καρύμας ἐς τὰν δηράδα καὶ πέραν
ἐς τὰν στεφάναν καὶ περιαμπέτις ὡς ἁ στεφάνα καὶ εὐθυωρίαι ἐς Δορθάννας ἐπὶ τὸν λάκκον”. τῶν δὲ προ-
ειρημένων ὁρίων σαφῶς διειργόντων τήν τε Ἰτανίων χώραν καὶ τὴν πρότερον μὲν οὖσαν Δραγμίων καὶ τὴν
Πραισίων, κατεχομένην δὲ νῦν ὑπὸ Ἱεραπυτνίων, τοῦ δὲ ἱεροῦ τοῦ Διὸς ἐκτὸς τῆς διαμφισβητουμένης
70χώρας ὄντος καὶ περιοικοδομήμασιν καὶ ἑτέροις πλείοσι[ν ἀ]ποδεικτικοῖς καὶ σημείοις περιλα[μ]βανο-
μένου καθότι καὶ διὰ τῶν ἐπιδεικνυμένων ἡμῖν χωρογραφιῶν εὐσύνοπτον ἦν, πρ̣[ὸ]ς τούτοις ἀπεδείκνυον
Ἰτάνιοι καὶ δι’ ἑτέρων πλειόνων γραμμάτων ὑπάρχουσαν τὴν διαμφισβητουμένην χώραν ἐνεργὸν καὶ οὐ-
χ, ὡς ἔφασαν Ἱεραπύτνιοι, ἱερὰν καὶ ἀγεώργητον, φανερὸν δὲ τοῦτο ἐγίνετο καὶ ἐκ τοῦ δόγματος καθ’ ὃ ἐκρίνα-
μεν, τοῦ γραφέντος καὶ ὑπὸ τῶν ἐληλυθότων εἰς Κρήτην π[ρ]εσβευτῶν τῶν περὶ Κόϊντον Φάβιον, οἵτινες ἑω-
75ρακότες τό τε ἱερὸν καὶ τὸν περίβολον αὐτοῦ ἰδίοις σημε[ί]οις καὶ περιοικοδομήμασιν περιεχόμενον, ἑωρα-
κότες δὲ καὶ τὴν χώραν τὴν ὅμορον τῷ ἱερῶι, ὑπὲρ μὲν ἱερᾶς χώρας οὐκ ἔγραψαν οὐθέν, καίτοιγε Ἱεραπυ-
τνίων ῥητῶς ὑπὲρ ἱερᾶς χώρας ἠξιωκότων τὴν σύγκλητον, Ἰτανίων δὲ περὶ χώρας τῆς ἑαυτῶν τῆς καλουμέ-
νης Ἑλείας καὶ νήσου ἰδίας Λεύκης, γνόντες δὲ ὅτι ἡ παροροῦσα χώρα τῷ ἱερῶι οὐκ ἦν ἱερὰ οὐδὲ ἀγεώργητος, ὑ-
π[ὲ]ρ χώρας μόνον ἐφαίνοντο μνείαν πεποιημένοι, γράψαντες “ἵνα ἔχωσιν κατέχωσίν τε καρπίζωνταί τε”, τοῦ
80[κ]αρπίζεσθαι γραφομένου κατὰ χώρας γεγεωργημένης τε καὶ γεωργηθησομένης, ὅπερ ἐπὶ τῆς ἱερᾶς χώρ-
ας οὐκ ἦν ἐνδεχόμενον· vac. νόμοις γὰρ ἱεροῖς καὶ ἀραῖς καὶ ἐπιτίμοις ἄνωθεν διεκεκώλυτο ἵνα μηθεὶς ἐν τῷ ἱ-
ερῶι τοῦ Διὸς τοῦ Δικταίου μήτε ἐννέμηι μήτε ἐναυλοστατῆι μήτε σπείρηι μήτε ξυλεύηι, καίτοιγε Ῥωμαίων,
ὅταν περὶ ἱερᾶς τινος χώρας διαφέρωνται, γραφόντων ῥητῶς, καθότι καὶ τὰ παρατεθέντα ἡμῖν ἐφ’ ἑτέρων
δόγματα περιεῖχεν. τὸ δὲ πάντων μέγιστον καὶ ἰσχυρότατον τεκμήριον τοῦ ἐγνωσμένων τῶν καθόλου πρα-
85γμάτων ὑπὸ Ῥωμαίων ἐφ’ ὁμολογουμένοις ἡμᾶς καὶ κεκριμένοις τὴν ψῆφον ἐπενηνοχέναι· Ἰτανίων γὰρ ἀξιωσάν-
των τὴν σύνκλητον ἵνα τὸ ἐνῳκοδομημένον ὑπὸ Ἱεραπυτνίων χωρίον ἐν τῆι κρινομένηι χώραι καθαιρεθῆι ἡ σύν-
κλητος ἐπέταξεν Λευκίῳ Καλοπ[ορνίῳ Λευκίου υἱῷ Πείσωνι στρατηγῷ ὅπως]
[καθαιρ]ε̣θῇ εἴ τι ἐνῳκοδόμηται, φανερῶς καὶ διὰ τοῦ τοιούτου [- - -]
[ . 5 . ]ετων κρατούντων. ἀκολούθως δὲ τούτοις οἱ μὲν αὐτοὺς [- - -]
90[ . 5 . ]ντες Ἰτανίοις παρῆσαν. οἱ δὲ κατὰ πό⟨λε⟩ις ἐνγράφου̣ς̣ [ . 6 . ]Σ . 4 . Π[- - -]
. 4 . ἀ̣ποδεικνύντες ἄνωθεν τὰ διαμφισβητούμενα Ἰτα[νίων] γ̣ε̣γ̣ονό̣τ[α - - -]
. 4 . των μέ̣χρι τοῦ δηλουμένου διὰ τοῦ δόγματος γεγονέν[αι - - -]
[ποιη]τῶν καὶ ἱστοριαγράφων ἀποδείξεις, ἃς καὶ αὐτοὶ ἡμ[ῖ]ν π̣[ . 6 . ]ΕΣ[- - -]
[ . 5 . ]τους δικαιολογίᾳ· τά γε μὴν περὶ τῆς νήσου τῆς κα̣λουμ̣έ[νης Λεύκης - - -]
95 . 4 . [τῶ]ν Ἱεραπυτνίων ἐξωμολογημένας εἶχεν τὰς ἀποδε̣ί̣ξ̣ε[ις - - -]
[ . 6 . ]τε τὴν νῆσον οὖσαν καὶ διὰ τὰ γεγενημέ̣να περὶ αὐτο̣ῦ [- - -]
[τὴν Πτ]ολεμαϊκὴν οἰκίαν ε̣ἰς προστασίαν καὶ φυλακὴν ἑαυτοῖς κ[ . 14 . ]ΚΑ[- - -]
[ἰσχυρ]ίζεσθαι τὰς ἀποδε̣ίξεις ἐπιστολαῖς βασιλικαῖς, ἀντιγραφ̣[αῖς δὲ α]ὐτῶν̣ [- - -]
[ . . . τὴ]ν νῆσον πολλάκις στρατιωτῶν γραμμάτων τε ἀποστολαῖς [ . 4 . ]το δοξ̣[- - -]
100[ . 4 . τ]ὴν νῆσον φρουρίου, πρὸς δὲ τούτοις λογείαις τε σιτικαῖς ἃς̣ ὁ λ̣[ . 5 . ] καὶ ἐνε[- - -]
[ὑπ]ὲρ τῆς νήσου κατά τινων ὑπὸ Ἰτανίων γε̣γραμμέναις ὡς ἀπεδείκν[υον] δ̣ι̣ά τε π̣λειόν[ων ἑτέρων χρηματισ-]
[μῶν κ]αὶ διὰ λευκωμάτων ἅτινα τὰς ἐνιαυσίους εἶχεν τῶν τε[ταγμέν]ων διοι[κ]ήσεις. [πρὸς δὲ τοῖς]
[προειρ]ημένοις καὶ δι’ αὐτῶν ὧν αἵ τε λοιπαὶ πόλεις καὶ αὐτοὶ δὲ Ἱε[ραπ]ύτνιοι γεγρά̣φ̣[ασι περὶ τῆς]
[προδε]δ̣ηλωμένης νήσου εὐσύνοπτον ἡμεῖ̣ν ὑπῆρχεν τὸ καὶ τὴν [προ]δεδηλωμένην νῆσ[ον προγονικὴν]
105[εἶναι] Ἰτανίων καὶ διακατεισχῆσθαι ὑπ’ αὐτῶν καὶ διὰ τῆς τ̣ῶν φίλω̣[ν αὐ]τῶν κα[λ]ῆς προν[οίας μέχρι τῆς - - -]
[ . 5 . ]σ̣ίας καὶ μέχρι τοῦ συστάντος ἐν Κρήτῃ πολέμου ὧν ἀνα[ . 7 . ]ρ̣ιν ἐπιμνησθ[- - -]
[ἔγνωμ]εν γὰρ τὴν τοῦ βασιλέως Πτολεμαίου προστασίαν καὶ [κεκυρωμέν]ην παρὰ τοῦ κοιν[οῦ τῶν Κρηταιέων]
[παρ’ ὧ]ν ἔλαβον εὐδόκησιν καθότι τὸ παρατεθὲν ἡμῖν διάγρα̣μ̣[μα περι]εῖχεν, Ἰταν[ί]ο[ις Γορτύνιοι ἀπο-]
[στεί]λαν̣τες ⟨ἐ⟩πιστολὴν διεσάφησαν ὅτι ἐπὶ τὴν νῆσον αὐτῶν τ̣ὴν̣ [καλου]μ[έ]νην Λεύκ[ην Πραίσιοι μέλλουσιν]
110[ἐπέρχεσ]θαι, φανερὸν ποιοῦντ⟨ε⟩ς καὶ διὰ τοῦ τοιούτου τρ̣όπου [ . 7 . ]εχ̣ο̣ν ἄλλας τὰ[ς - - -]
[ . . Γο]ρτυνίων δ̣ὲ συνπαρόντων ἐπὶ τῆς κρίσεως Ἱεραπυτ[ν]ίοις, [παρετίθεν]το ἡμῖν Ἰτά[νιοι ἀποστα-]
[λεῖσαν] πρὸς ἑαυ[τ]οὺς πρότερον ὑπὸ Γορτυνίων ἐπιστολήν, δι’ ἧ[ς] ἔ[κδη]λ̣[ο]ν ἅ[πασιν ἐγίνετο ὅτι]
[ἐπιμελῶς] προνοούμενοι Γορτύνιοι τοῦ κατὰ Ἰτανίους συμφέροντος ἐ[μήν]υ̣ο̣ν αὐτο[ῖς περὶ Πρα]ισ[ίων ὅτι]
[περὶ τὴ]ν νῆσον αὐτῶν τὴν Λεύκην γίνονται ὡς κυριεύσοντες. [ . 6 . ] τε ἡ ἐπιστολ[ὴ καὶ ἀνεγράφη, γε-]
115[νομένης] ὑπ’ οὐδενὸς ἀντιλογίας, ἐκρίναμεν δὲ καὶ αὐτῆς ἀ[ντίγραφον] καταχωρίσαι [τὸ ὑπογεγραμμένον]·
“[Γ]ο̣ρ̣τυνίων οἱ κόρμοι καὶ ἁ πόλις Ἰτανίων τοῖς κόρμοις καὶ [τ]ᾶι πόλ[ι] χαίρεν· πεπεισμ[ένοι ὑπ’ ἀνδρός τινος]
[ὃς δεδ]ήλωκεν ὅτι οἱ Πραίσιοι οἰκονομόνται περὶ τᾶς Λεύκας ὡς [ἐπιστ]ρατίας γενομ[ένας, κρατῆσαι αὐ-]
[τᾶς, τάδε] ἐκρίναμεν ὑμῖν ἐπιμελίως ἀποστεῖλαι· ὑμὲν ἂ̣ν̣ καλῶς ποή[σαιτε τ . ]ς ἐν τῷ χωρίῳ [- - -]
[ . . ]ΕΠ[ . . ]σην θέμ⟨ε⟩νοι παρορῶντέ⟨ς τε⟩ εἰ χρείαν ἔχετε ἐν τὸ χωρίο[ν] ἐ[πιταδείω]ν· γεγράφ[αμεν οὖν ὑμῖν, οὐκ ὄν-]
120των τούτων φίλων τῷ τε βασιλεῖ καὶ αὐτοῖς ὑμῖν, [δι]ὰ [πα]ντὸς ἐ[πιμε]λούμενοι κ[α]ὶ βω[λόμενοι ἀεὶ - - -]
[ . ]Ε[ . ]αι τῷ τε βασιλεῖ καὶ τοῖς τῶ βασιλέως φίλοις”. Ἱεραπύτνιοι δ[ὲ ἔτι τῆ]ς ἀμφισβη[τ]ήσ[εως ἀντε-]
[χόμεν]οι καὶ φάσκοντες τὴν νῆσον ἑαυτῶν εἶναι προγονικὴν ακλ̣η[ . 6 . ]ιτης τῶν [- - -]
[ . . ]ς τε ἀρχούσης καὶ τῆς τῶν Στηλιτῶν φήσαντες πλοῖον εὐ[ . 8 . ]υ τὸμ πολεμ[- - -]
[ . ]υκραι καταχθῆναι καὶ παρακαλοῦντες τὸς Ἰτανίους περὶ τούτων [ . . . μν]είαν τιν[ὰ - - -]
125[ . . ] αὐτοὶ Ἰτανίοις τὴν ὑπογεγραμμένην ἐπιστολήν· “Ἱεραπυτνίων οἱ [κόσμοι κ]αὶ ἁ πόλις Ἰταν[ίων τοῖς]
[κόσ]μοις καὶ τᾶι πόλει χαίρεν· βέλτιον ὑπελάβομεν γράψαι ὑμῖν ὅπως εἰ διὰ [τὸ σ]υμβεβηκὸς υ̣[- - -]
. . . καὶ Πραισίων κατᾶκται τὸ πλοῖον τὸ Κυδάνο⟨ρ⟩ος ἐκ τᾶς ὑμᾶς νάσω Λεύ[κας . . . ]ν ἀδικοῦν Ι̣[- - -]
[ . . . ]σαιτε ἐπιστροφάν τινα ποησάμενοι περὶ τούτων ὅπως μηθὲν [ . 5 . ]ν ἀδικήσητε [- - -]
[ . . . ] ὁμοίως δὲ καὶ ἁμές, εἴ τί κα συμβαίνῃ τινὶ ὑμῶν τοιοῦτο ἐν τᾷ ἁμ[ᾷ μηθενὶ] ἐπιτρέψομεν. [ἔρ-]
130[ρωσθ]ε”. τίς οὖν ἂν ἔτι προσδέξαιτο τὴν ὑπὸ Ἱεραπυτνίων κατὰ Στηλιτῶν . 6 . καιρὸν [- - -]
[ . . . τῶ]ν προγονικὴν τὴν νῆσον ἑαυτῶν λεγόντων· ὅτε δὲ Πραισίων κατα[ . 8 . ]ΠΟ[ . ]ΥΜΕΝ̣[- - -]
[ . . . π]ροειρημένων ἀποδείξεων ἰσχυροτέραν πίστιν τῆς τούτων α[ . 7 . ]εχη . . εν δι[- - -]
[ . . . ἄν]θρωποι τὰς κατὰ τῶν τόπων ἔχουσι κυριείας ἢ παρὰ προγόνων π[αραλαβόν]τες αὐτοὶ [ἢ πριάμενοι]
[κατ’] ἀργυρίου δόσιν ἢ δόρατι κρατήσαντες ἢ παρά τινος τῶν κρεισσόν[ων σχόντες· ὧν] οὐθὲν [φανερόν]
135[ἐστι συμβεβ]ηκὸς Ἱεραπυτνίοις· οὔτε γὰρ παρὰ προγόνων παρειληφότες οὔ[τε . 12 . ]ΗΤ[- - -]
[ . 7 . ] ἃς ο⟨ὔ⟩τε διὰ τοῦ ἀξιώματος ὑπογ[ρ]άψαντες οὔτε ὡς αὐτοὶ ἐκ τῆς [νήσου] . 4 . ονσανη[- - -]
[ . . κατ’ οὐ]δένα τῶν τρόπων, οὐδὲ μὴν κατὰ πολεμικὴν περίστασιν εσ[ . 7 . ]Τ̣ΩΤΑΜ[- - -]
[ . 7 . ]η μ⟨η⟩δὲ γὰρ πεπολεμηκέναι τ[οῖς] Ἰτανίοις ἔφασαν οὔτε μὴν μ[ . 9 . ] ἡμεῖς [- - -]
[ . 7 . ] τούτων εὑρίσκοντο οὐδὲ ὑπ’ αὐ[τῶν Ἰ]τανίων ἦν τι αὐτοῖς δεδο[ . 9 . ]νου δι[- - -]
140[ . 9 . ] ὑπὸ πάντα τὸν τόπον· εἰ δὲ τῶν ἐναντίωμ μήτε γέγο[νεν] μήτε [- - -]
[ - - - - - - - - - - ]
Il documento, giunto in due copie in parte coincidenti, conserva il giudizio emesso da Magnesia a proposito di una contesa territoriale in corso fra Itanos e Hierapytna su richiesta del console romano Lucio Calpurnio Pisone (IC III 4 10).
Nel documento, che conserva alle linee 2-11 la lista dei cittadini di Magnesia designati come giudici, i dikastai prescelti affermano di aver dapprima tentato invano una mediazione, ascoltando quanto riferito loro dalle ambascerie inviate dalle poleis di Itanos e Hierapytna, per essere infine costretti all’emissione del giudizio attraverso una votazione; nel ripercorrere le tappe che hanno portato alla loro individuazione come arbitri, i giudici ricordano il ruolo svolto a tale proposito da Roma e i buoni rapporti intercorrenti fra questa e tutti i Cretesi (ll. 23-24, πάντας Κρηταεῖς), espressione che sembra riferirsi al koinon cretese (ll. 11-37).
Il giudizio, che occupa tutto il restante documento, narra delle vicende svoltesi nell’area orientale di Creta fino al momento dello scontro: Itanos, stanziata nel territorio confinante a quello del santuario di Zeus Diktaios e in possesso di più isole, fra cui quella di Leuke, poiché oppressa da Praisos ha chiamato in aiuto Tolemeo VI (menzionato anche in IG XII, 3 466/1390 e forse in IC III 4 14; cf. inoltre IC III 4 2-5, 18; cf. Spyridakis 1970) per mantenere il possesso della propria polis, del territorio e delle isole, circostanza documentata da lettere che Itanos ha consegnato a Magnesia (ll. 37-42); nonostante la morte di Tolemeo VI e il conseguente ritiro della guarnigione tolemaica da Itanos, la città è riuscita tuttavia a mantenere il controllo dei propri territori grazie all’aiuto dei propri amici (ll. 42-45). Dopo lo scoppio a Creta di una guerra di più ampia portata, durante la quale Praisos viene distrutta, Hierapytna ha iniziato a reclamare il territorio di Heleia – sostenendo che fosse sacro a Zeus Diktaios – e l’isola di Leuke (ll. 45-49). Terminata la guerra grazie all’intervento degli ambasciatori romani giunti a Creta sotto la guida di Servio Sulpicio, anche Itanos si è rivolta al senato, così come aveva già fatto in precedenza Hierapytna (ll. 49-50).
I giudici, citando il senatoconsulto romano ricevuto (ll. 50-54), emettono dunque il proprio verdetto a favore di Itanos (ll. 54-58), che possedeva il territoro conteso fin dalle origini così come dimostrano le definizioni dei confini (περιορισμοὶ τῆς χώρας) fra Itanos e Dragmos, fra Itanos e Praisos e fra Hierapytna e Praisos presentate da entrambe le parti e citate alle linee 58-67. La seconda descrizione di confini, in particolare, è inclusa in un trattato di cui è riportata la formula di sanzione congiunta in cui figurano come responsabili della decisione le poleis di Itanos e Praisos (ll. 61-62, ἔδοξε τοῖς Ἰτανίοις καὶ τοῖς Πραισίοις). Sulla base dei documenti chiamati in causa, ai quali si aggiunge la notizia dell’attuale possesso degli ex territori di Dragmos e Praisos da parte di Hierapytna (ll. 67-69), i giudici determinano l’estraneità del territorio di Heleia al santuario di Zeus Diktaios, che risulta ben delimitato da muri e segni di confine, come provavano con ulteriori lettere gli abitanti di Itanos e come dimostravano anche le chorographiai da loro consultate. Tale territorio non era sacro a Zeus ma coltivato e produttivo, come risultava anche dal senatoconsulto emesso dagli ambasciatori romani guidati da Quinto Fabio recatisi in precedenza a Creta (ll. 69-85); nel territorio del santuario di Zeus Diktaios, invece, leggi sacre, arai e pene vietavano qualsiasi attività produttiva (ll. 81-82).
Una volta dimostrato il possesso del territorio di Heleia da parte di Itanos, anche attraverso il ricorso alle testimonianze di poeti e storiografi (l. 93, [ποιη]τῶν καὶ ἱστοριαγράφων) oltre che ai documenti ufficiali d’archivio, il giudizio passa ad occuparsi della questione dell’isola di Leuke (ll. 94-140). A tale proposito vengono chiamate in causa una oikia tolemaica εἰς προστασίαν καὶ φυλακήν, possibilmente situata sull’isola, più lettere regie e loro copie che dimostravano l’invio verso l’isola di soldati tolemaici e di epistole, il phrourion tolemaico (l. 100, menzionato direttamente soltanto nel presente documento; cf. le attestazioni di phrourarchoi/phrourarchontes in IC III 4 18 e 14), contribuzioni di grano e ulteriori lettere e tavolette (l. 102, λευκωμάτων) mostrate da Itanos contenenti i rendiconti annuali delle spese dei contingenti tolemaici (ll. 97-102). Dal diagramma che Itanos ha consegnato a Magnesia, inoltre, si apprende che la prostasia tolemaica su Itanos era stata ratificata dal koinon cretese (ll. 107-108).
Oltre alle prove fornite da Itanos, i giudici si avvalgono anche di altri documenti che provano il suo controllo di Leuke, rispettivamente una lettera di Gortyna – che nella disputa ha invece preso le parti di Hierapytna – e una di Hierapytna stessa (ll. 102-106). Il testo della prima lettera, inviata da Gortyna a Itanos per avvertirla dell’intenzione di Praisos di attaccare la sua isola di Leuke, è riportato integralmente alle linee 116-121 e conserva una formula di saluto iniziale con cui i cosmi e la polis di Gortyna (cf. IC IV 168) si rivolgono ai cosmi e alla polis di Itanos (ll. 108-121).
La seconda lettera, il cui testo è riportato alle linee 125-130, è invece indirizzata ai cosmi e alla polis di Itanos dai cosmi e dalla polis di Hierapytna (diversamente dalla lettera inviata da Pisone a Hierapytna presente in IC III 4 10, nei cui saluti compaiono i suoi archontes – presumibilmente i cosmi –, la boule e il demos); con tale epistola Hierapytna informa Itanos dell’arrivo di una nave dall’isola di Leuke, definita come di Itanos da Hierapytna stessa, in un contesto poco chiaro che interessa in qualche modo anche Stalai e Praisos, confermando dunque il possesso dell’isola da parte di Itanos (ll. 121-140).
Elementi istituzionali o altri termini rilevanti: chora hiera, diagramma, dokeo, epistole, gramma, hieron, horos, koinon cretese, kosmos, krisis, leukoma, nomos, phrourion, polis.