Cretan Institutional Inscriptions

SEG 23.547

XML | PDF

424. Trattato di alleanza fra Olous e Rodi

Tipologia documentaria: trattato

Supporto: stele

Datazione: 201/200 a.C.

Provenienza: Olous

Collocazione attuale: Museo archeologico di Agios Nikolaos

Edd. Van Effenterre 1948, pp. 226-230 (B-C), Orlandos 1961-1962 (A) (= SEG 23.547 ➚PHIPHISEG); Staatsverträge III 552.

Cf. BE 1964.421; Garlan 1969, pp. 160-161; Gabrielsen 1997, pp. 46-63; De Libero 1997, pp. 287-290; Perlman 1999.

A
ἔδοξε τᾶι βουλᾶι καὶ τῶι δάμωι· ἐπειδὴ Ὀλο̣[ύντιοι φίλοι καὶ]
συγγενεῖς ὑπάρχοντες τοῦ δάμου πέμψαν̣[τ]ε̣ς ψ̣αφί̣[σματα]
καὶ πρεσβευτὰς παρακαλοῦντι τὸν δᾶμον τὰν πᾶσ̣[αν] π̣ρόνοιαν̣ [ποιή-]
σασ[θ]αι ὅπως, γενομένας συνθέσιος ἐγ[γ]ράπ[του, εἰς τὸν πάντα]
5χρόνον ἀσφαλῶς καὶ ἑτοίμως ὑπάρχῃ ταῖς πόλ[εσιν . 4 . ] π̣ᾶσα̣
βοάθεια καὶ κοινοπραγία, καὶ ἔν τε τῶι παρόντι [χρό]ν̣ωι [καὶ] ἐν τ̣ῶι ὕ̣σ-
τερον πάντα τὰ συμφέροντα γίνηται ἀμφοτέραις ταῖς πόλεσι,
καὶ τοὶ παραγενόμενοι παρ’ αὐτῶν πρεσβευταὶ Πραίσιος Ἡροδώρου,
Χαριάνθης Λοκρίωνος, Σώτιμος Τυχασίου, ἐπελθόντες ἐπὶ τὰν β̣ο̣υλὰ̣ν̣
10καὶ τὰν ἐκκλησίαν διέλεγεν σπουδᾶς καὶ φιλοτιμίας οὐθὲν ἐλλείπον-
τες, ἀξιοῦντες τὸν δᾶμον ἰδίαι ποιήσασθαι ποτὶ τὰν πόλιν αὐτῶν
συμμαχίαν· ὅπως οὖν ὁ δᾶμος φανερὸς ἦι πρόνοιαν πεποιημένος
[Ὀ]λ̣ουντίων κ̣αὶ πά̣ν̣τα τὰ συμφέροντα συνκεχωρηκὼς αὐτοῖς καθ’ ἃ [ἠ]ξίωσαν̣,
[τ]ύ̣χαι ἀγαθᾶι εὔξασθαι μὲν τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς ἱεροθύτας τῶι Διὶ καὶ τῶι Ἁλί-
15[ωι] καὶ τᾶι Ῥόδωι καὶ τοῖς ἄλλοις θεοῖς πᾶσι καὶ πάσαις καθ’ ἱερῶν τῶν νομιζομέ-
[ν]ων συνενέγκαι τὰ δόξαντα τῶι δάμωι τῶι Ῥοδίων καὶ τᾶι πόλει τᾶι Ὀλουντί-
ω̣ν· ἐπιτελειᾶν δὲ τᾶν εὐχᾶν γενομενᾶν θυσίαν καὶ πόθοδον ποιήσασθαι
τοῖς θεοῖς κατὰ τὰ νομιζόμενα· κυρωθείσας δὲ τᾶς συμμαχ-
[ί]ας καὶ τῶν ὅρκων συντελεσθέντων κατὰ τὰ γεγραμμένα ὑπάρχ̣[ειν]
20[τὰ]ν συμμαχίαν Ὀλουντίοις ποτὶ τὸν δᾶμον τὸν Ῥοδίων καὶ τὸν αὐτὸν σύ̣[μ-]
[μαχ]ον καὶ φίλον αἱρε̣ῖσθαι Ὀλουντίους Ῥοδίοις καθ’ ὅτι κα τῶι δάμωι δοκῆι· μὴ ἐ-
[ξεῖμε]ιν [δὲ Ὀλου]ντίοις π[ο]τ’ ἄλλον μηδένα συμμαχίαν ποιήσασθαι παρευρέ-
[σει] μηδεμ̣ι̣ᾶ̣ι, τὰς δὲ πρότερον αὐτοῖς ὑπαρχούσας συμμαχίας πάσας
[κα]ταλελύσθαι· μὴ ἐ[ξ]εῖμειν δὲ Ὀλουντίοις μηδὲ κατάρχειν πολέμου
25[πο]τ̣ὶ̣ μ̣ε̣θ̣έ̣ν̣α̣ ε̣[ἴ] κ̣α̣ μ̣ὴ̣ συνδοκῆι τῶι δάμωι τῶι Ῥοδίων· συνεργεῖν δὲ Ὀλουν-
τίους τῶι δάμωι τῶι Ῥοδίων καὶ πόλιν καὶ λιμένας καὶ ὁρματήρια παρέ-
χεν κ̣α̣ὶ̣ ε̣ὔ̣ν̣ο̣υ̣ς κ̣α̣ὶ̣ φ̣ί̣λ̣ο̣υ̣ς̣ καὶ σ̣υμμάχους ὑπάρχειν εἰς τὸν ἅπαντα χρό-
νον, [κ]α̣ὶ̣ ε̣ἴ̣ τ̣ί̣ς̣ κα ἐπὶ πόλιν ἢ̣ χ̣ώ̣ρ̣α̣ν̣ στρατεύηται τὰν Ῥοδίων ἢ το̣[ὺ]ς νόμο̣υ̣ς
ἢ τὰς π̣ο̣θ̣ό̣δ̣ο̣[υ]ς ἢ̣ τ̣ὰ̣[ν] καθεσ̣τ̣α̣κ̣υ̣ῖ̣αν δαμοκρατίαν κ̣α̣τ̣α̣λύηι, βοαθεῖν Ὀ-
30λουντίους Ῥ̣ο̣δ̣ί̣ο̣ι̣ς̣ παντὶ σθένει κατὰ τὸ δυνατόν, καὶ εἶμειν τὸν π̣ρ̣άσ-
σοντ[α κακὸ]ν κατὰ [Ῥοδ]ίων πολέμιον Ὀλουντίοις· εἰ δέ κ[α] ὁ δᾶμος μεταπέν-
πηται̣ συμμ̣α̣[χί]α̣ν̣ π̣α̣ρ̣ὰ̣ Ὀλουντίων, ἀποστελλόντων Ὀλ[ο]ύντιοι τὰν συμ-
μαχίαν ἐ̣ν̣ ἁ̣μ̣έ̣ρ̣α̣ι̣ς̣ τριάκοντα ἀφ’ ἇς ἐπαγγείλων[τι] Ῥόδ̣ι̣οι ἄνδρας
μ̣ὴ̣ ἐλάσσους ἑ̣κατ̣ὸ̣ν̣ ἐλευθέρους ὅπλα ἔχοντας, τούτων δὲ ὄντων
35μ̣ὴ̣ ἐλάσσους τῶν ἡμίσων Ὀλούντιοι· τοῖς δὲ πεμπ̣ομένοις παρὰ Ὀλουντί-
ων παρεχόντων Ῥόδιοι πορεῖα εἰς τὰν διακομιδὰν τὰν ἐκ Κρήτας εἰς Ῥό-
δ̣ον· ἀφ’ οὗ δέ κα ἔλθωντι οἱ σύμμ̣[α]χοι εἰς̣ Ῥ̣ό̣δ̣ον τᾶν μὲν πράταν ἁμερᾶν
[τριά]κοντα̣ λα̣μ̣βανόν̣των τὰ ὀψώνια μὲν ⟨παρ’⟩ Ὀλουντίων τοῦ δὲ ὑπολοίπου χρό-
ν̣ου παρὰ Ῥοδίων ἕκαστος τὰν ἁμέρα[ν ἑκάσταν] ὀκτὼ ὀβολοὺς Ῥοδίους,
40τ̣οὶ δὲ ἁγεμόν̣[ες τῶν Ὀ]λ̣ο̣υ̣ν̣τ̣ί̣ω̣ν̣ δρ[αχμὰς δύο] ἕκαστος ⟨ἁγούμενοι⟩ ἀν̣δρῶν̣ μὴ ἐ-
[λασσόνων εἴκοσι λαμβ]α̣νόντων [ἀνδρῶν] ἕκαστος τᾶς ἁμέρας ἑκάστ[ας - - -]
[- - -]Ο̣Λ̣Μ̣ . Σ̣Κ̣Ε̣Λ̣[- - -]
[ - - - - - - - - - - ]
B-C
[- - -]ΑΙ[- - -]
αν συμφερο[- - -]
45καὶ τοῖς ἄλλοι[ς συμμάχοις - - - ἀναγινώσκειν(?) δὲ τοὺς]
κόσμους τοῖς ἐπ̣[ιγινομένοις ἀζώστοις(?) κατ’ ἔτος τὰ δό-]
ξαντα περὶ τῆς σ̣[υμμαχίας τῆς γεγενημένης Ὀλουντί-]
οις καὶ Ῥοδίοις καὶ τ̣[ὸν ὅρκον τὸν περὶ τῆς συμμαχί-]
ας· ὅπως δὲ καὶ ὀμό[σωσι, τὴν ἀγέλην ἐξορκωσάντων οἱ κόσ-]
50μοι· ὁ δὲ ὅρκος ἔστω [Ὀλουντίοις· ὀμνύω τὴν Ἑστίαν καὶ]
[τὸν] Ζῆ[ν]α̣ τὸν Ἰδάτη[ν] κα[ὶ τὸν Ζῆνα τὸν Ταλλαῖον(?) καὶ τὴν Ἥ-]
[ραν(?)] κα[ὶ τὸ]ν Ποσειδῶ⟨να⟩ κα̣[ὶ τὸν Ἄρην καὶ τὴν Ἀφροδίτην(?)]
[καὶ] τ[ὸν Ἑρ]μῆν τὸν Ἡγεμ[όνα(?) καὶ τὸν Ἥλιον(?) καὶ τὴν Βρι-]
[τόμαρτιν(?)] καὶ θεοὺς πάντ[ας καὶ πάσας· ἦ μὴν ἐγὼ Ῥοδίοις]
55[συμμαχήσ]ω ἀδόλως καὶ [ἀπροφασίστως εἰς τὸν ἅπαντα]
[χρόνον, καὶ] ἐάν τις ἐπὶ π̣[όλιν ἢ χώραν στρατεύηται Ῥοδί-]
[ων ἢ τοὺς νόμ]ους ἢ τὰς πρ̣[οσόδους ἢ τὴν καθεστηκυῖαν]
[δημοκρατίαν κ]αταλύη[ι, βοηθήσω Ῥοδίοις παντὶ σθένει]·
[ἐὰν δὲ ὁ δῆμος ὁ] Ῥοδίων [- - -]
60[- - -] ἐκ τῆς [- - -]
[- - -]ΝΤΑ[- - -]
[- - -]ΚΕ̣[- - -]
[ - - - - - - - - - - ]

14: [τ]ύ̣χαι BE, Staatsverträge; [ἀ]ρ̣χᾶι Orlandos, SEG.
40-41: ἁγεμόν̣[ες τῶν Ὀ]λ̣ο̣υ̣ν̣τ̣ί̣ω̣ν̣ δρ[αχμὰς δύο] ἕκαστος ⟨ἁγούμενοι⟩ ἀν̣δρῶν̣ μὴ ἐ[λασσόνων εἴκοσι λαμβ]α̣νόντων [ἀνδρῶν] ἕκαστος τᾶς ἁμέρας ἑκάστ[ας - - -] SEG, ἁγεμόν̣ [ες τῶν Ὀ]λουντίων ἁγ̣ού̣μ[ενο]ι ἕκαστος ἀνδρῶν μὴ ἐ[λασσόνων πεντήκοντα(?) λαμβ]α̣νόντων [αὐτῶν] ἕκαστος τᾶς ἁμέρας ἑκάστ[ας] | [δραχμὰς δύο(?)] Garlan.

Il documento formalmente si configura come un decreto emanato da Rodi, che ricorda l’invio da parte di Olous di decreti e di tre ambasciatori finalizzato alla stipulazione di un’alleanza tra le rispettive poleis (ll. 1-12) e che ratifica quanto decretato dal damos di Rodi e dalla polis di Olous (ll. 16-17; intense relazioni fra le due città sono documentate anche dai decreti SEG 23.548, IC I 22 5 e IC I 22 4 Ι, IV-V, IX-X).

Le condizioni dell’alleanza, che appaiono chiaramente di iniziativa rodia, prevedono un’adesione di Olous alla politica estera di Rodi per quanto riguarda la scelta di amici e alleati ed il coinvolgimento in guerre, che si concretizza nel divieto per la città cretese di stringere altri accordi o prendere parte a conflitti senza il consenso di Rodi (ll. 18-25). Olous è inoltre tenuta a mettere a disposizione ad uso esclusivo di Rodi la propria città ed i propri porti e basi navali e ad aiutare l’alleata qualora qualcuno la attacchi o cerchi di abbatterne le leggi, i riti (?) o il regime democratico (ll. 25-30).

Le clausole alle linee 31-41, inoltre, regolano inoltre le modalità di invio di aiuto militare a Rodi da parte di Olous, che deve essere fornito entro trenta giorni dalla richiesta e che deve consistere in un contingente di non meno di cento uomini in armi di status libero, almeno per metà aventi la cittadinanza di Olous, il cui spostamento verso Rodi è spesato da quest’ultima; dei militari è stabilita anche la paga, di differente entità per i comandanti e per i soldati semplici.

Il testo restituito dai frammenti B e C, separato da quello precedente da una forse non troppo estesa lacuna, sembra conservare alle linee 45-50 una clausola che prevede che i cosmi di Olous promuovano la pubblica lettura (?) del trattato e facciano prestare il giuramento ai giovani uscenti dall’agela (indicati forse come ἐπ[ιγινομένοις ἀζώστοις] alla linea 46, espressione che è impiegata in IC I 9 1). Le ultime linee conservate del trattato, infine, restituiscono parte del giuramento di Olous, che fra le divinità invocate menziona Zeus Idates e forse Hestia e che include la promessa di aiuto militare a Rodi (ll. 50-62).

Elementi istituzionali o altri termini rilevanti: agela (?), azostos (?), dokeo, eleutheros, hegemon, hestia (?), kosmos, polis, presbeutes, psephisma.